Software Testing Process # ขั้นตอนการทดสอบซอฟต์แวร์ที่ developer ไม่ควรพลาด

วันนี้เราจะมาเล่าให้ฟังถึงขั้นตอน ที่สำคัญอีกขั้นตอนหนึ่ง ในกระบวนการพัฒนาซอฟท์แวร์ ที่มีส่วนทำให้โครงการพัฒนาซอฟต์แวร์ประสบความสำเร็จได้นั้น คือ “การทดสอบซอฟต์แวร์ - Software Testing” เพราะนอกจากจะเป็นส่วนสำคัญที่ช่วยให้เราลดเวลาในการตอบคำถามของผู้ใช้งานแล้ว เรายังต้องมาตามแก้ไขปัญหาที่เกิดจากความผิดพลาดของซอฟต์แวร์ระบบอีก ซึ่งการที่ไม่รู้ root cause ของปัญหาที่เกิดขึ้นกับระบบ อาจเป็นสาเหตุทำให้โปรเจ็คนั้นเกิดความ FAILED ขึ้นได้ ดังนั้นเราจึงควรทำการทดสอบซอฟต์แวร์ – Software Testing Process ด้านล่างนี้ก่อนที่จะปล่อยให้ซอฟต์แวร์ไปถึงมือผู้ใช้งานจริง

ลองนึกดูซิว่า หากซอฟต์แวร์ที่เราพัฒนาขึ้นมา ไม่ว่าจะเป็น Website, Web App หรือ Mobile App ใดๆ ก็ตาม ว่าเมื่อถึงมือผู้ใช้แล้วมันเกิดปัญหา Error ไม่ว่าจะเป็นเพราะการคำนวณผิด การแสดงผลข้อมูลที่ผิดพลาด หรือการที่ระบบไม่สามารถรองรับจำนวนผู้ใช้งานตามสถานการณ์ต่างๆ ได้ จนส่งผลทำให้ธุรกิจนั้นต้องหยุดชะงัก หรือเกิดความเสียหายขึ้นมามันจะน่าสยองขนาดไหน ดังนั้นเราควรจะมีวิธีการป้องกันได้อย่างไร

จากประสบการณ์จริงของสาย DEV TNT ขอยืนยันว่า ยิ่งงานใดที่เราจริงจังและให้ความสำคัญต่อการทดสอบระบบ (Software Testing) มากเท่าใด ก็ยิ่งลดความเสี่ยงที่จะเกิดปัญหาเมื่อถึงเวลาที่จะต้องใช้งานจริงได้มากขึ้นเท่านั้น

แต่ก่อนที่จะเจาะลึกเรื่องกระบวนการทดสอบ หรือ “Software Testing Process” เรามาทำความรู้จักกับกระบวนการพัฒนาซอฟต์แวร์ หรือ “Software Development Process” แบบคร่าวๆ กันก่อนดีกว่า เพราะการทดสอบซอฟต์แวร์ระบบ - Software Testing Process เป็นเพียงแค่ขั้นตอนหนึ่งในกระบวนการพัฒนาซอฟต์แวร์เท่านั้น

เรามาดูกันดีกว่า...ว่ากระบวนการพัฒนาซอฟต์แวร์ที่เราใช้เป็นมาตรฐาน
ประกอบด้วยอะไรบ้าง ?

• ก่อนเริ่มโปรเจค ทีมจะต้องทำการศึกษาและทำความเข้าใจขอบเขตงาน และสรุปแผนการทำงานในทุกขั้นตอนให้กับผู้ที่เกี่ยวข้องทุกคน ทั้งภายในทีม Dev และกับเจ้าของโครงการ (Conclusion of brief)
• ทีม Business Analysis จะทำ Research ข้อมูลเพื่อวิเคราะห์ความต้องการของธุรกิจ กระบวนการทางธุรกิจ ตลอดจนปัญหาและพฤติกรรมของผู้ใช้งานกลุ่มเป้าหมาย จากนั้นจึงนำมาสร้างเป็นแผนที่ประสบการณ์ของผู้ใช้ (User Journey Map) ซี่งขั้นตอนนี้ จะช่วยให้ทีม Dev เข้าใจถึงสภาพแวดล้อมของระบบ ลักษณะของผู้ใช้งาน ปัญหาที่รอการแก้ไข และแนวทางที่จะออกแบบระบบเพื่อตอบโจทย์เหล่านั้น
• จากนั้น ทีม UX Designer จะลงมือสร้างแบบจำลองที่เสมือนจริง (Prototyping) สำหรับการสร้างซอฟต์แวร์แล้วขั้นตอนนี้ถือว่ามีความสำคัญมาก เพราะจะช่วยให้ทั้งผู้ใช้งานและนักพัฒนาเห็นในสิ่งเดียวกัน ได้ทดลองใช้งานหน้าจอใกล้เคียงกับซอฟต์แวร์ของจริง ซึ่งการออกแบบ Wireframe ที่ละเอียดครบทุก Flow นี้จะเป็นเสมือนพิมพ์เขียวให้ทีม Dev ทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ และช่วยลดปัญหาความคลาดเคลื่อนในการสื่อสารของทีม Dev กับเจ้าของโครงการ รวมถึงผู้ใช้งานกลุ่มเป้าหมายด้วย
• จากนั้นจึงเข้าสู่ กระบวนการออกแบบ UI Design (User Interface Design) ซึ่งเป็นการออกแบบรูปร่างหน้าตา ตลอดจนการตกแต่งด้วยสีสันให้กับโปรแกรม เพื่อให้โปรแกรมระบบมีความสวยงามน่าใช้ ซึ่งรวมถึงการออกแบบสีสันของปุ่มต่างๆ เพื่อสื่อสารกับผู้ใช้ เพื่อให้สังเกตเห็นและจดจำได้ง่าย และดำเนินการไปในทิศทางที่ผู้ออกแบบต้องการ การออกแบบกราฟฟิกเหล่านี้ทีมออกแบบยังจำเป็นต้องออกแบบองค์ประกอบต่างๆ ให้มีความสอดคล้องกับอัตลักษณ์ธุรกิจ (Corporate Identity) อีกด้วย
• จากแบบจำลองหรือ Wireframe ที่ถูกออกแบบและผ่านการทดสอบโดยผู้ใช้ดังที่กล่าวมาแล้วนั้น ทีมโปรแกรมเมอร์จะนำไปเขียนโค้ดเพื่อสร้างเป็นชิ้นงานจริง ซึ่งขั้นตอนนี้ทีม UX จะต้องทำงานใกล้ชิดกับทีม Dev เพื่อช่วยอธิบายถึงรายละเอียดปลีกย่อยของการออกแบบ รวมถึงช่วยแก้ปัญหาและประสานกับเจ้าของโครงการ เพื่อนำข้อเสนอแนะต่างๆ ที่เกิดขึ้นระหว่างการทำงานของทีม Dev มาใช้ปรับปรุงแบบจำลองหรือ Wireframe ให้มีความเหมาะสมมากยิ่งขึ้น ในขณะเดียวกันทีมโปรแกรมเมอร์ก็ต้องยึดถือแบบจำลองนี้เป็นแนวทางในการเขียนโค้ด เพื่อให้ระบบสามารถใช้งานได้ตามที่ทีมตกลงไว้กับเจ้าของโครงการ
• มาถึงขั้นตอนจัดเตรียมข้อมูลเพื่อที่จะเชื่อมโยงมาแสดงผลในโปรแกรมระบบ ซึ่งบางโปรแกรมอาจจะใช้ข้อมูลจากฐานข้อมูลเดียวบนระบบของตัวเอง แต่สำหรับโปรแกรมระบบที่มีความซับซ้อนมากๆ ทีม Dev จะต้องทำการสร้าง API (Application Program Interface) ขึ้นใช้งานร่วมกับฐานข้อมูลที่มาจากโปรแกรมระบบอื่นๆ นอกจากนั้น การจัดทำเนื้อหา รูปภาพประกอบ ข้อความ การแจ้งเตือน และคำอธิบายต่างๆ ทั้งหมดที่จะนำแสดงผลในหน้าจอของซอฟต์แวร์ระบบ ข้อมูลเหล่านี้จะช่วยในการสื่อสารระหว่างตัวโปรแกรมกับผู้ใช้งานได้อย่างมีประสิทธิภาพ
• ก่อนที่จะมาถึงขั้นตอนไฮไลท์ของบทความนี้ ซึ่งก็คือกระบวนการทดสอบซอฟต์แวร์ หรือ Software Testing Process เป็นการตรวจสอบทั้งความถูกต้องของฟังก์ชั่นการทำงาน ความถูกต้องของข้อมูล รวมถึงประสิทธิภาพของโปรแกรมระบบก่อนนำโปรแกรมระบบไปใช้งานจริง ขั้นตอนนี้จะช่วยลดความเสี่ยงที่จะเกิดปัญหาต่างๆ ทั้งข้อผิดพลาดทั่วไปที่พบเห็นด้วยตาจนไปถึงจากการเขียนโค้ดที่ไม่รอบครอบ และข้อผิดพลาดที่เกิดจากการเชื่อมโยงข้อมูลที่ไม่ได้มาตรฐาน ซึ่งรวมถึงการเขียนโค้ดที่ไม่ดีพอและส่งผลต่อประสิทธิภาพโดยรวมของโปรแกรมระบบเมื่อมีการใช้งานในฟังก์ชั่นดังกล่าว โดยขั้นตอนนี้จะต้องดำเนินการบนเครื่อง server ที่มีประสิทธิภาพและสภาพแวดล้อมใกล้เคียงกับเครื่อง Production เพื่อให้ได้ข้อมูลที่มีความถูกต้องที่สุด
• เมื่อโปรแกรมระบบที่พัฒนาขึ้นผ่านกระบวนการทดสอบซอฟต์แวร์ – Software Testing Process แล้ว ทางทีม Dev จะดำเนินการติดตั้งบนเครื่อง Production เพื่อเปิดใช้งานจริงต่อไป
• หลังจากติดตั้งและส่งมอบโปรแกรมระบบให้แก่เจ้าของโครงการแล้ว ทีมจะต้องคอยมอนิเตอร์ Log file อยู่เสมอเพื่อป้องกันไม่ให้เกิดปัญหาจากการใช้งาน หรือหากพบว่าโปรแกรมระบบมีข้อผิดพลาดเกิดขึ้นก็จะสามารถเข้าไปช่วยสนับสนุนเจ้าของโครงการได้อย่างทันท่วงที

ต่อไปเราลองมาดูรายละเอียดต่างๆ ของการทดสอบซอฟต์แวร์ – Software Testing Process กันเลยดีกว่า

Software Testing Process ตามแบบฉบับ “ทีเอ็นที” มีดังนี้

โดยจะเริ่มทดสอบในแต่ละขั้นตอนจนกว่าจะผ่าน เพื่อให้ได้ผลลัพธ์ที่ถูกต้องที่สุดนั่นเอง
เรามาดูรายละเอียดกันเลย

ทำไมจะต้องเสียเวลาในการทำ Software Testing เยอะขนาดนี้ แล้วจะคุ้มหรือไม่?

ตอบได้เลยว่าคุ้มค่ามากจริงๆ หากเปรียบเทียบเวลาที่ต้องเสียไปกับการทดสอบ กับผลตอบรับที่ดีของผู้ใช้งาน ซี่งทุกคนสามารถใช้งานระบบได้อย่างถูกต้องแม่นยำ มีความรวดเร็วในการตอบสนอง และสามารถตอบโจทย์ได้ทุกการใช้งาน นั่นจะเป็นปัจจัยสำคัญ ที่ช่วยให้โครงการมีโอกาสประสบความสำเร็จมากขึ้น คุ้มค่ากับการลงทุน

ดังนั้น นี่คือ เคล็ดลับอันสำคัญยิ่ง ที่จะช่วยให้ซอฟต์แวร์ระบบใดๆ ที่ให้ประสบความสำเร็จ จึงจำเป็นอย่างมาก ที่จะต้องผ่านกระบวนการทดสอบซอฟต์แวร์ – Software Testing Process ที่ได้มาตรฐาน ทุกครั้ง ทุกขั้นตอน ก่อนที่จะถึงมือผู้ใช้จริง เพราะการที่ธุรกิจจะต้องมานั่งตอบคำถามผู้ใช้กับข้อผิดพลาดที่เกิดขึ้น รวมถึงการสร้างประสบการณ์ที่ไม่ดีให้แก่ผู้ใช้และทำให้พวกเขาเกิดความไม่ไว้วางใจในระบบรวมถึงตัวองค์กรแล้วไซร้

การที่จะกู้กลับมาแก้ไขภายหลังเป็นเรื่องที่ยากยิ่ง ในเมื่อเรายังมีโอกาสที่จะหยุดความผิดพลาดเหล่านั้นได้ด้วยการหันมาใส่ใจในกระบวนการทดสอบโปรแกรมระบบที่มีมาตรฐานอย่างรอบครอบก่อนจะปล่อยให้มันกลายเป็นภาระปัญหาของธุรกิจแล้วนั้น อย่าว่าแต่ความฝันถึงความสำเร็จแบบลมๆแร้งๆ เลย มันอาจเป็นการลงทุนสร้างระเบิดเวลาฆ่าตัวตายก็เป็นได้นะจ๊ะ